การเผาจื้อ มีความหมายว่า การแปรรูป เป็นเทคนิคการเตรียมยาสมุนไพรแบบดั้งเดิมในศาสตร์การแพทย์แผนจีน โดยใช้ความร้อนเพื่อเปลี่ยนสภาพของสมุนไพร ทำให้สมุนไพรมีสรรพคุณทางยาที่แตกต่างออกไป และสะดวกต่อการใช้งานสมุนไพร
โดยวิธีการเตรียมการเผาจื้อจะถูกแบ่งออกเป็น 3 ขั้นตอนหลัก ได้แก่
- การทำความสะอาด เช่น การล้างด้วยน้ำ การแกว่งในน้ำ การแช่ในน้ำ เพื่อคัดแยกส่วนที่ไม่ต้องการออก และให้สมุนไพรอ่อนนุ่ม สะดวกต่อการใช้งานต่อไป
- การลดขนาด เช่น การหั่น การบด การทุบ เพื่อให้มีขนาดพอเหมาะต่อการใช้งาน
- การเผาจื้อด้วยวิธีเฉพาะ เช่น การผัด การคั่ว โดยต้องเลือกระดับไฟให้เหมาะสม เนื่องจากมีผลต่อการนำไปรักษา เช่น กู่หยา (เมล็ดข้าว) หากต้องการใช้เพื่อกระตุ้นการทำงานของม้าม จำเป็นต้องนำไปผัดก่อนใช้
ประโยชน์ของการเผาจื้อ
- ช่วยลดความเป็นพิษหรือขจัดพิษของยา
- ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพของยา
- ช่วยยืดอายุการใช้งานของยา
- เพื่อให้ยาออกฤทธิ์ในตำแหน่งที่ต้องการ
- เพื่อความสะดวกในการเตรียม และปรุงยา
หลังจากผ่านกระบวนการเผาจื้อแล้ว สมุนไพรจะพร้อมสำหรับการนำไปใช้เป็นยา ยาที่ผ่านการเผาจื้อแล้วจึงมีความปลอดภัย มีประสิทธิภาพ และมีรสชาติที่ดีขึ้นนั่นเอง
การเผาจื้อ เป็นศาสตร์ที่ซับซ้อน ต้องอาศัยความรู้ ประสบการณ์ และทักษะ เปรียบเสมือนภูมิปัญญาอันล้ำค่าของจีน ที่ผสมผสานศาสตร์แห่งการแพทย์ เภสัชกรรม และปรัชญาเข้าด้วยกันอย่างลงตัว
